قرارداد لیسانس

حقوق معنوی مانند اختراع، علامت تجاری، فناوری و… دارای مالکیت فکری هستند. به همین دلیل به عنوان یک دارایی شناخته می‌شوند. در نتیجه دارنده می‌تواند اجازه بهره‌برداری از آن‌ها را به اشخاص دیگر بدهد بدون اینکه انتقال مالکیت صورت بگیرد. در واقع حقوق معنوی دارنده نسبت به موضوع مورد انتقال همچنان باقی‌ست. با توجه به اهمیت واگذاری حق امتیاز و همچنین مشخص شدن توافقات، شرایط و جزئیات بهره‌برداری از امتیاز، استفاده از قرارداد اعطای لیسانس اجتناب‌ناپذیر است.

صاحبان فناوری و اشخاصی که دارایی‌های غیرمادی دارند با اعطای امتیاز بهره‌برداری از حقوق معنوی و تکنولوژی به اشخاص دیگر می‌توانند علاوه بر کسب سود، از ظرفیت‌های سایر اشخاص برای تولید محصولات خود استفاده کنند. از سوی دیگر مناطق زیادی به دانش فنی و تکنولوژی مورد نظر خود دسترسی ندارند. از این‌رو می‌توانند امتیاز بهره‌برداری از فناوری را از صاحبان آن دریافت کنند.

برای مثال ممکن است شرکتی امتیاز استفاده از علامت تجاری خود را به اشخاص دیگر بدهد. از جمله این موارد می‌توان به محصولاتی که تحت لیسانس یک شرکت تولید می‌شوند، مانند شرکت‌های لوازم خانگی، دارویی و… اشاره کرد.

قرارداد اعطای لیسانس به معنای توافق در اعطای مجوز یا پروانه بهره‌برداری از مالکیت فکری امتیاز دهنده است. این قرارداد برای مدت مشخص و با مبلغ مورد توافق انجام می‌شود. موضوع قرارداد عبارت است از اعطای حق استفاده از مواردی مانند اختراع، دانش فنی، کپی رایت، مالکیت صنعتی، علائم تجاری، نرم‌افزار و… .

قرارداد اعطای لیسانس به دو صورت انحصاری و غیرانحصاری تنظیم می‌شود. در قرارداد انحصاری فقط گیرنده امتیاز، حق بهره‌برداری از فناوری را دارد. در واقع امتیاز دهنده نمی‌تواند اجازه استفاده از آن را به اشخاص دیگر بدهد یا خود او نیز از موضوع قرارداد بهره‌برداری کند. در قرارداد غیر انحصاری، امتیاز دهنده، حق بهره‌برداری از تکنولوژی را به اشخاص مختلف می‌دهد. ضمن اینکه خود نیز می‌تواند از موضوع قرارداد استفاده کند.

در قرارداد اعطای لیسانس، گیرنده امتیاز، ملزم به رعایت برخی تعهدات است که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

انتقال امتیاز بهره‌برداری از علامت تجاری یکی از موضوعات قرارداد اعطای لیسانس است. گیرنده امتیاز طبق قرارداد، تعهد دارد که با نام تجاری امتیاز دهنده، محصول خود را تولید کند. برای مثال شرکت آدیداس، دانش فنی محصول خود و نحوه تولید آن را در اختیار یک شرکت تایوانی قرار می‌دهد. شرکت مذکور موظف است با همین نام به تولید محصول و ارائه خدمات بپردازد. همچنین امکان تغییر در محصول یا ارائه خدمات بدون هماهنگی با امتیاز دهنده وجود ندارد.
همچنین تمامی اطلاعات و مدارکی که در جریان قرارداد اعطای لیسانس و اجرای آن در اختیار گیرنده امتیاز قرار می‌گیرد، اسرار تجاری محسوب می‌شوند. در نتیجه، گیرنده ملزم به حفظ محرمانگی و عدم افشای آن، در برابر اشخاص دیگر است. در این مورد می‌توان محرمانگی را در قرارداد پیش‌بینی کرد. به علاوه برای تضمین اجرای آن خسارت در نظر گرفت. ضمن اینکه امتیاز دهنده می‌تواند گیرنده را ملزم کند که امتیاز موضوع قرارداد را در اختیار شرکت‌های رقیب قرار ندهد. این مورد با عنوان شرط منع رقابت در قرارداد پیش‌بینی می‌شود.
برای حفظ کیفیت کالا یا خدمات ارائه شده، اعطا کننده امتیاز می‌تواند محدودیت‌هایی را برای امتیاز گیرنده ایجاد کند. در واقع امتیاز گیرنده موظف است کیفیت اولیه، آموزش فنی و دستورالعمل‌هایی که در اختیار او قرار گرفته است را رعایت کند.

اعطا کننده لیسانس نیز باید برخی تعهدات را در برابر گیرنده رعایت نماید:

در قرارداد اعطای لیسانس، مشخص کردن نوع امتیاز و شرایط استفاده از آن اهمیت زیادی دارد. نکته‌ کلیدی نیز نحوه بهره‌برداری از امتیاز است. در واقع اگر استفاده از موضوع قرارداد نیازمند دانش فنی یا آموزش‌ خاصی باشد، امتیاز دهنده متعهد به انتقال این دانش و آموزش به پرسنل امتیاز گیرنده است. همچنین اگر نیاز به ارائه دستورالعمل و نقشه خاصی باشد، باید آن را در اختیار گیرنده قرار دهد.

قرارداد اعطای لیسانس دارای برخی نکات و شرایط است:

در قرارداد اعطای لیسانس کالا یا خدمات در اختیار امتیاز گیرنده قرار نمی‌گیرد؛ بلکه اجازه و امتیاز بهره‌برداری از ساخت یا دانش فنی به گیرنده اعطا می‌شود.

از دیگر نکات مهم در قرارداد، مشخص کردن هدف و نحوه استفاده از تکنولوژی‌ست. اینکه برای چه منظوری (ساخت یا فروش) مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در واقع اگر گیرنده لیسانس در قرارداد متعهد شده باشد از امتیاز در جهت خاصی استفاده کند، نمی‌تواند بدون موافقت اعطا کننده لیسانس، نحوه بهره‌برداری خود را تغییر دهد.

مشخص کردن محدوده جغرافیایی برای بهره‌برداری از امتیاز نیز یکی دیگر از موارد کاربردی در قرارداد است. به این صورت که امتیاز دهنده، محدوده جغرافیایی خاصی اعم از شهر یا کشور را برای استفاده از موضوع قرارداد در نظر بگیرد. با این توصیف، گیرنده نمی‌تواند خارج از محدوده مشخص شده از امتیاز، بهره‌برداری کند.

برخی قراردادها برای مدت زمان مشخصی تنظیم می‌شوند. قرارداد اعطای لیسانس نیز به همین صورت است. گیرنده امتیاز بر اساس قرارداد می‌تواند از امتیاز مورد نظر در زمان مشخص شده بهره‌برداری کند. پس از انقضای این مدت و عدم تمدید قرارداد، استفاده از موضوع قرارداد توسط گیرنده غیرقانونی‌ خواهد بود. امتیاز دهنده می‌تواند از طریق مراجع قضایی این مورد را پیگیری کند.

با توجه به این که قرارداد اعطای لیسانس بیشتر در حوزه بین‌المللی تنظیم می‌شود، یکی از موارد مهم در قرارداد مشخص کردن قانون حاکم است. چرا که قوانین کشورها با یکدیگر متفاوت است و مقررات مربوط به نحوه انتقال، خسارت یا حل اختلاف طرفین از جمله مواردی‌ست که باید با مراجعه به قانون حاکم انجام شود.

امتیاز استفاده از حقوق غیرمادی در مقابل پرداخت مبلغ توافق شده در اختیار گیرنده امتیاز قرار می‌گیرد. این مبلغ که اصطلاحا با عنوان حق امتیاز شناخته می‌شود، به روش‌های مختلفی قابل پرداخت است. اول؛ پرداخت مبلغ ثابت در ابتدا یا در طول قرارداد. دوم؛ پرداخت درصدی از منافع فروش یا به صورت ترکیبی از هر دو روش. نکته‌ مهم در رابطه با پرداخت حق امتیاز این است که شرط پرداخت حق امتیاز، استفاده از مورد قرارداد نیست و اگر امتیاز گیرنده از موضوع قرارداد استفاده هم نکند، باید آن را بپردازد.

تفاوت اصلی قرارداد اعطای لیسانس و قرارداد انتفاع نیز در پرداخت حق امتیاز است. در اغلب موارد حق انتفاع به صورت رایگان اعطا می‌شود ولی در اعطای لیسانس باید حق امتیاز پرداخت شود. همچنین انتفاع در مورد اموال مادی و قابل لمس اجرا می‌شود ولی اعطای لیسانس در مورد اموال غیرمادی و نامشهود است.

قرارداد فرانشیز نیز شباهت‌های زیادی با قرارداد اعطای لیسانس دارد ولی در مواردی با آن متفاوت است. در قرارداد فرانشیز نظارت بر محصول نهایی بیشتر است و صرف اعطای امتیاز و دانش فنی نیست. در واقع در این قراردادها حق فرانشیز بهای مدیریت بر تولید محصول است. همچنین قرارداد فرانشیز بیشتر با اهداف بازاریابی انجام می‌شود و در تجارت‌های نوپا کاربرد دارد. در قرارداد اعطای لیسانس تاکید بر تولید محصول است و در بین کسب و کارهای شناخته شده، تنظیم می‌شود.

قرارداد اعطای لیسانس با عناوین دیگری از جمله قرارداد اعطای مجوز، قرارداد مجوز بهره‌برداری از فناوری، قرارداد اعطای پروانه بهره‌برداری، قرارداد لایسنس، قرارداد پروانه بهره‌برداری و قرارداد حق استفاده از مالکیت فکری نیز شناخته می‌شود.

مشاهده بیشتر